1. Euskalduntasunean ardaztutako hezkuntza-eredua: geure haur eta gazteak euskal hiztun osoak izan daitezen, euskal kultura ezagutu eta bizi dezaten eta eleanitzak izan daitezen ezinbestekoa da Ikastolak euskaraz bizi den eta euskara eta euskal kultura bizi dituen ekosistema bizia izatea. Horregatik, ikasleek ikastolako egunerokoan bizi dituzten egoera/une guztiak euskara ikasteko, erabiltzeko eta bizitzeko testuinguru gisa planteatu behar ditugu: gelako ekintzak, jolas-garaiak, bazkalorduak, eskolaz kanpokoak eta abar. Zein-nahi une edo gune egokiak direlako halako hizkuntz esapideren zabalkundea indartzeko, halako hizkuntz jarrera-portaera bideratzeko edo sakontzeko, halako kultur adierazpen ezagutzeko eta abarrerako. Ikastolako ekosistema hori ez da isolatua, beste ekosistema batzuen parte da eta euskaran eta euskal kulturan diharduten beste ekosistema batzuekin aliantzan jardun behar du.
2. Garapen pertsonala: Garapen pertsonalaz ari garenean, bakoitzak barrutik hazteko duen gaitasunaz ari gara. Beste era batera esanda, oraindik deskubritu edota eguneratu gabe ditugun gaitasunetan hazteaz; gure egunerokotasunean, eta oro har gure bizitzan, oztopo bihurtzen diren beldurrak eta zailtasunak kudeatzen ikasteaz; norbere buruari buruzko irudi doitua eraikitzeko pausoak emateaz; nork bere buruarekin ditugun elkarrizketetan eraikitzailea dena eta oztopatzailea dena bereizten ikasteaz; garen horretan errotuta gaudenean enpatiarako, elkartasunerako, ekimenerako, sorkuntzarako pizten zaigun grina esperimentatzeaz… Hori guztia lantzen ari garenean, pertsona autoeratuak, euskaldun osoak eta kontzienteak, erresolutiboak, erantzunkideak… garatzen laguntzeko oinarri garrantzitsua finkatzen ari gara, emozionalki eta mentalki orekatua den pertsona elikatzen ari gara, eta oreka, dakigun moduan, ezinbesteko osagaia da ikas/irakaskuntza-prozesu bati ekiteko.
3. Ikuspegi eta estrategia inklusiboak. Ikuspegi inklusiboak humanizatu egiten du prozesua. Desberdintasunak alde batera utzi eta pertsonari egiten dio harrera, pertsona bakoitzak parte har dezan, aurrera egin dezan gainditu beharreko oztopoez jabetzen laguntzen digu eta gure artean ditugun haur zein gazteek, guztiek, dituzten gaitasunetan jartzen du azpimarra. Pertsona-eredua garatu ahal izateko ikasle guztiek testuinguru berean jardutea planteatzen dugu, aniztasunean bizi garen heinean ikasten baitugu aniztasun horren aberastasuna ulertzen, bakoitzak bere partikulartasunean dituen beharrak eta bere arrakastarako bideak identifikatzen, elkarren arteko osagarritasuna bizitzen. 
4. Erabakitzeko gaitasuna garatzeko testuinguruak. Ezin dugu ziurtasunez jakin gure haur eta gazteek bizitzan zer-nolako erronkak izango dituzten, nolako lanbideak izango dituzten. Badakigu, ordea, bizitza osoan zehar, bai bizitza profesionalean eta bai bizitza pertsonalean, egoera berriei aurre egin beharko dietela eta arazoak konpondu beharko dituztela, eta autonomia. Autonomia horrek esan nahi du erantzukizunetik erabakiak hartzeko aukera dagoela. Eta erantzukizuna ulertzen dugu norberarekiko, besteekiko eta inguratzen duen munduarekiko konpromiso moduan.

Horregatik, ikastolako etapa bakoitzean desberdinak izan daitezke autonomia garatzeko eskaintzen diren testuinguruak, ikasleen garapen ebolutiboko ezaugarriak eta etaparenak kontuan hartuz. Esate baterako, Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan hain errotuak dauden zirkulazio autonomo/txokokako/mikroespaziokako dinamiketatik proiektu pertsonalak aurrera eramateko proposamenak erator daitezke Bigarren Hezkuntzako etapan. 

1. Berdinen arteko ikaskuntza. Jarduera bat ikasten ari denarengan zentraturik diseinatzen dugunean, zerbait egiten, zerbait pentsatzen, norbaitzuekin batera eta era batera edo bestera komunikatzen irudikatu ohi dugu. Aktibo, alegia. Egoera hau bera berdinen arteko ikaskuntzaren eremura eramanez gero, ariketa hori egin behar du ikasle batek beste bati zerbaitetan lagundu nahi dionean, eta hori oso egoera interesgarria da une horretan irakasle lanetan diharduen ikaslearentzat. Badirudi besteei irakasteko ikasteak prozesu mental desberdinak jartzen dituela martxan, eta saioaren prestaketa-unean gertatzen omen dira nagusiki. Ikasten ari denarekin egon aurretik materiala berrikusi eta ordenatu egin behar duelako, lehen mailako eta bigarren mailako elementuak desberdindu eta identifikatu behar dituelako, eta abar.
2. Ebaluazio hezigarria. Ebaluazioaren funtzioa funtsezkoa da prozesuan. Ebaluazioa ulertzeko zein aplikatzeko hainbat modu daude: diagnostikatzailea, kalifikatzailea, hezitzailea… Guk uste dugu horien guztien artean ebaluazio hezigarriak bat egiten duela gure pertsonaren garapena ulertzeko moduarekin. Kanpo-ebaluazio diagnostikatzaileak zein kalifikatzaileak euren lekua izan dezakete beste esparru eta funtzio batzuetan, esaterako, herrialde baten baitako zein herrialdeen arteko ikastetxeen arteko azterketa konparatiboak egiteko. Baina gure ebaluazioaren ardatza hezigarria da. Hezigarria da ikasleak uneoro dakielako non dagoen, helburuak zein diren kontuan izanda, eta ondo egindakoak nahiz hobetu beharrekoak helburu horien baitan identifikatzen dituelako. Ikaslearentzako ahalduntze-ariketa bat da, ebaluazio hezigarria. Izan ere, ikasleak benetan barneratu egin behar du ikaskuntza-prozesua berea dela, bizitza berea eta ez beste inorena den moduan, eta bere bizitza-proiektu propioa eraikitzeko oinarriak finkatzen ari dela ikaskuntza-prozesu horretan egiten duen urrats bakoitzeko.
3. Irakaskidetza. Irakaskidetzaz ari garenean, bi irakaslek edo gehiagok elkarlanean ikasle talde bati begira antolatzen duten ikaskuntza-prozesuaren diseinuaz, planifikazioaz, inplementazioaz, ebaluazioaz eta hausnarketaz ari gara. Gaur gaurkoz, ikastetxe gehienetan ordua/ikasgela/irakaslea/ikas-taldea/ikasgaia parametroen araberako funtzionamendua da nagusi. Horrek zaildu egiten du irakaskidetzan jarduteko aukera. “Nire” ikasleak, “nire” gela, “nire” ikasgaiaren logikaren gainean eraikia dagoen paradigma bat da. Irakaskidetzak apurtu egiten du horrekin guztiarekin eta dimentsio kooperatiboa ematen dio irakaskuntza-prozesuari. Horrek, ezinbestean, lehen aipatutako parametro horiek ezartzen dizkiguten mugekin apurtzea eskatzen du.

Testuinguru pertsonalizatuagoak eskaintzen ditu. Ikasleari bere ikaskuntza-prozesuan bidelagun bat izateko aukera ematen dio, bere ondoan egongo dena, bere erraztailea, bere erreferente nagusia izango dena. Horrekin batera, profil desberdinetako hainbat irakaslek elkarrekin jarduterakoan ikasleari ikuspegi bateratu eta integralagoa eskaintzen dio, bizitza errealean gertatzen den moduan. Bestalde, talde-lanean jarduten ikasteko eredu bat, modu bat eskaintzen dio. Hezkuntzaren inguruko ikerketek diote ikasleak taldean ikasten duela, eta eduki-baliabide desberdinen inguruko azalpenen transmisiorako tarteak behar diren moduan, taldean planifikatzeko, ikertzeko, jarduteko, ebaluatzeko uneak behar direla. Ikaskuntza kolaboratiboa, ikaskuntza kooperatiboa, beraz, ez dira moda hutsa, geratzeko etorri dira. Eta horrekin guztiarekin batera, irakaskidetzan jardunez, helduen arteko elkarlanaren praktika eredugarria ematen zaio ikasleari.

Irakasleari ere hainbat aukera eskaintzen dizkio. Taldean jarduteko aukera; bere lankideengandik ikasteko aukera; bere lanarekiko motibazioa elikatzeko aukera; errespetuan, malgutasunean, komunikazioan hazteko aukera. Ikasle bakoitzaren gaineko begirada anitzagoa eskaintzen du. Praktika pedagogikoa gardenagoa da, gainera, eta ikasleengan behatzen diren portaeren gaineko inpartzialtasun handiagoa dago. 

1. Testuinguru errealetan eta ikerketa-ekintzan oinarritutako dinamika globalizatuak. Testuinguru errealetan eta ikerketa-ekintzan oinarritutako dinamika globalizatuetan Ikasleak jarduten dira ezagutza lehen eskutik eskuratzen; testuinguruko egoerak ulertzen; egoera hobeto aztertzeko ezagutzak erabiltzen; ikasitakoa erabiliz eta zerbait sortuz, testuinguru errealeko esperientzian modu aktiboan esku hartzen; horren inguruan hausnartzen; egoera horietako partaideekin komunikatzen; esperientzia bera kontzeptualizatzen... Dinamika globalizatuekin, lekua egiten diegu pentsamendu konplexuari, sormenari eta eztabaidari. Testuinguru errealeko egoerak konplexuak izaten direlako, diziplinartekoak, askotariko jakintzak erlazionatzea eta erabiltzea eskatzen dutenak. Testuinguru errealetan eta ikerketa-ekintzan oinarritutako dinamika globalizatuak ikaskuntzarako prozesu aberatsa eta aberasgarria abiarazteko aukera ematen digu; eta gainera, pertsona-ereduan adierazitako pertsona erabakitzaile ekintzaileak, eraldatzaileak eta kooperatiboak garatzeari bide ematen zaio.
2. Hezkuntza komunitate sendo, trinko eta bizia. Eta hezkuntza-komunitateaz ari garenean, leku eta une jakin batean hezkuntzan eragiten ari diren pertsona eta erakundeek osatzen duten harreman- eta elkarlan-sareaz ari gara. Izan ere, pertsonen, gizataldeen eta erakundeen artean eraikitzen diren loturek eta harremanek bihurtzen dute sare hori guztia hezkuntza-komunitate. Kontua ez da, beraz, ikastola herrira zabaltzea edota ikastola eta herriaren arteko elkarlana bultzatzea, baizik eta gure hezkuntza-lana tokian tokiko herri-eragileekin batera egitea; alegia, ikastolako hezkuntza-proiektuak diseinatu eta inplementatzetik auzoko edota herriko hezkuntza-proiektuak diseinatzera eta inplementatzera igarotzea. Baina pertsona, gizatalde zein erakunde batek beste batzuekin batera sistema horretan jardun ahal izateko komunitateko partaide sentitu beharra dauka. Eta partaide sentitzeko ezinbestekoa da nor sentitzea eta proiektuetan zein erabakiguneetan parte hartzea. Eta horrek parte hartzera bideratuta dauden egiturak eta prozesuak ahalbidetzea eskatzen du era berean. 
3. Ebaluazioaren kultura. Hobetzeko ebaluazioaren kultura bere egin duen ikastola irudikatzen dugunean hainbat ezaugarri ditugu buruan. Ikusten dugu bertan normalizatuta dagoela ebaluatzea: bai ikasleen ikaskuntza eta garapena, bai hezitzaileen praktika, bai ikastolak erakunde moduan egiten duen antolaketa eta kudeaketa, eta baita hezkuntza paradigma bera ere. Eta lau geruza horietan egiten den ebaluazioa lerratuta dagoela; alegia, hezitzaileen praktikaren ebaluazioak ikasleen ikaskuntza eta garapena arrakastatsua izan dadin eragiten duela, eta ikastolaren antolaketak eta kudeaketak irakasleen praktikaren hobekuntzan. 

Emaitzen hobekuntzan ezezik lana egiteko moduan ere eragiten du ikuspegi honek, posible eta eraginkorra izan dadin ezinbestekoa delako kideen arteko kohesioa, pertenentzia, konfiantza, errespetuzko jarrera eta ekarpenak egitea, besteen ekarpenak hobekuntzarako proposamen bezala ulertzea eta ez kritika bezala, etab. Labur esateko, ebaluazioaren kultura hau kolaborazioko kulturarekin batera garatzen da, besteak beste lankidetzan aritzeko ohiturarekin, horretan laguntzen duten portaera eta jarraibide komunak izatearekin, pertsonen arteko komunikatzeko modu egokiarekin.